Học hỏi từ kiến trúc sư quá cố I. M. Pei: Kiến trúc không phải là thời trang!

Pei, người vừa qua đời ở tuổi 102, đã định hình lại các thành phố trên khắp thế giới, ông tạo dựng một thương hiệu theo chủ nghĩa hiện đại nhân đạo có ảnh hưởng đến những gì mà nhiều người nghĩ về kiến trúc của thế kỷ 20.

I. M. Pei tại Louvre. [Ảnh: Bernard Bisson / Getty Images]

Ít ai trong chúng ta có thể sống trọn một thế kỷ. Nhưng kiến trúc sư I. M. Pei, người vừa qua đời ở tuổi 102, đã tồn tại đủ lâu để thấy các chu kỳ thời trang trong ngành nghề của mình phát triển đi ra khỏi (evolve away) những đặc tính hiện đại của ông ta và sau đó quay lại với nó nhiều lần.

Bảo tàng nghệ thuật Hồi giáo từ Corniche. [Ảnh: Flickr user Isabell Schulz]

Dù sao thì ông ấy cũng không có vẻ phiền lòng. Đối với Pei, kiến trúc không có gì chung với thời trang hay phong cách. “Thời nay làm cách nào mà bạn có thể đánh giá một tác phẩm kiến trúc, hãy kể về một tác phẩm kiến trúc của một trong những kiến trúc sư hiện đại mà bạn đã biết, điều đó thật là thú vị và tuyệt vời?”, Ông đã từng phát biểu trong một bộ phim nói về Louis Kahn. "Điều gì sẽ xảy ra với nó vào 20, 50 năm sau? Đó mới là các biện pháp đo lường".

Điều này khiến ông không giống như nhiều đồng nghiệp của mình và cũng không giống như nhiều kiến trúc sư có ý tưởng xây dựng thương hiệu ngày nay. Pei là một kiến trúc sư sẵn sàng học hỏi, phát triển và thử nghiệm một phẩm chất giúp ông ấy có thể thiết kế và du hành tốt trong thập niên 80 của mình.

Pei sinh năm 1917 tại Trung Quốc và đến Hoa Kỳ học trường kiến trúc, tốt nghiệp MIT và sau đó vào Harvard để học với Walter Gropius, người sáng lập Bauhaus, vị kiến trúc sư đã di cư đến Boston để chủ trì chương trình kiến trúc của Harvard vào năm 1938 sau khi Đức quốc xã đóng cửa dự án đầy tham vọng.

Phía đông tòa nhà Trung tâm trưng bày nghệ thuật quốc gia, Washington, D.C. [Ảnh: BrianPIrwin / iStock]

Pei bắt đầu tiến lên đỉnh cao của chủ nghĩa hiện đại với công việc của ông với nhà phát triển William Zeckendorf và tiếp tục khi ông thành lập quan hệ đối tác của riêng mình với Henry Cobb, IM Pei & Associates, vào năm 1960. Năm 1964, ông được mời thảo luận về khả năng thiết kế Thư viện của tổng thống John F. Kennedy.

I. M. Pei bên ngoài Thư viện và Bảo tàng Tổng thống John F. Kennedy, ngày 16 tháng 10 năm 1979. [Ảnh: Ted Dully/The Boston Globe/Getty Images]

Điều đó "Thực sự là may mắn”, Pei nhớ lại một cuộc nói chuyện vào năm 2004. "Tôi, theo lời mời, đã đến tham gia cùng với Mies [van der Rohe], Philip [Johnson], Louis Kahn, và sau đó cũng có, [Oscar] Niemeyer từ Brazil, và một vài người khác". Nói cách khác, các kiến trúc sư hàng đầu của thế kỷ, trong đó có một Pei trẻ tuổi, chỉ mới ở độ tuổi 40. Nhiệm vụ này không chỉ là một sự may mắn: Jackie Kennedy đã rất ấn tượng với Pei, công trình cùng với tuổi trẻ của anh ấy, và nói rằng, "Anh ấy rất đầy hứa hẹn, như Jack; họ sinh cách nhau một tháng vào năm 1917".

Thư viện tổng thống John F. Kennedy, Boston, MA. [Ảnh: Soupy Sue / iStock]

Sự tín nhiệm đã thúc đẩy sự phát triển của công ty, và trong thập kỷ tới, Pei sẽ xây dựng một số tòa nhà đáng chú ý nhất trên thế giới, tạo dựng tiếng tăm cho sự thuần khiết hình học thanh lịch, bằng cách nào đó, với "sự ấm áp", như nhiều nhà phê bình và người hâm mộ đã mô tả nó trong hơn 50 năm qua.

Bảo tàng Nghệ thuật Johnson tại Cornell, trang trọng và cụ thể và nhẹ nhàng (formal and concrete and yet light), cũng như thiết kế của ông cho Tòa nhà phía Đông của Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia, ở Washington, DC, một bổ sung đáng yêu và nghiêm túc cho bản gốc cổ điển mà Pei đã xây dựng với cùng một loại đá vôi trắng vào năm 1968. Sự bổ sung của ông vào Louvre là một công trình nổi tiếng nhất của ông cả về cách mà Pei đã thiết kế kim tự tháp kính đã bị chỉ trích tàn nhẫn trước khi nó hoàn thành và cách mà nó đã trở nên một thành phần được yêu thích của một tòa nhà vào thời điểm đó. Anh ta sẽ tiếp tục định hình lại các thành phố như Boston và Dallas, xây dựng các công trình dân  dụng tinh tế mà đôi khi được vinh danh như những chiến thắng đầy ánh sáng và những thời điểm khác, là sự cô đơn lạnh lẽo (pilloried as cold).

Mở rộng cánh Zeughaus, Berlin. [Ảnh: Flickr user Fred Romero]

Nhưng không giống như nhiều công trình nổi tiếng nhất giữa thế kỷ, ngay cả những tòa nhà Pei, ban đầu bị chỉ trích cũng trở thành những phần thiết yếu và nổi tiếng của các thành phố Mỹ, như Mark Lamster đã chỉ ra trong hồi ức ngày nay. Trên cả sự kiên nhẫn là điều mà nhiều người gán cho anh ta, nhưng cũng là sự quan tâm tuyệt đối của anh ta đối với mỗi nhiệm vụ và khu đất duy nhất.

Tháp ngân hàng Trung Quốc, Hồng Kông. [Ảnh: Flickr user Bernard Spragg]

Một giai thoại nổi tiếng minh họa cho sự tò mò một cách hoàn hảo. Khi Pei ở tuổi 70, người sáng lập Atlantic Records, Ahmet Ertegun, đã yêu cầu ông thiết kế một bảo tàng nhạc rock and roll mới ở Cleveland. Pei, một người hâm mộ âm nhạc cổ điển và nhạc jazz, đã quyết định tự học, như anh nhớ lại năm 2004:

Nó đã rất khó khăn. [Cười] Tôi không thể nói rằng tôi không thích rock-and-roll. Tôi thích nhịp điệu. Nhưng tôi cần phải học thêm.

Khi Ahmet Urtigan đến gặp tôi vì điều này, tôi đã nói, Ahmet, bạn đã tìm nhầm người, bạn nên nói chuyện với các con tôi, điều đó thuộc thế hệ của chúng. "Oh, không không. Chúng tôi cần ông. Chúng tôi có quá nhiều người cho rằng họ biết tất cả về rock-and-roll. Nhưng ông cho rằng ông không biết gì về rock-and-roll, vì vậy ông mới là người phù hợp." [Cười] "Hãy để chúng tôi dạy cho bạn". Và do đó, chúng tôi đã có một chuyến đi cùng nhau. Có sáu người chúng tôi, tôi nghĩ, bao gồm cả vợ tôi, ba cặp vợ chồng. Chúng tôi đã xuống Memphis...

Vâng, Graceland. Nó là một nơi kinh khủng. [Cười] Bạn đã bao giờ đến đó chưa? Tôi thấy chiếc Cadillac của ông ấy đậu ở đó. Và có những chiếc ghế voi, tôi chưa bao giờ nhìn thấy những chiếc ghế to bằng cái chân voi như vậy. Nhưng điều đó không làm giảm sự quan tâm của tôi đối với rock-and-roll. [Cười] Nó khiến tôi muốn tìm hiểu thêm...

Sau đó chúng tôi xuống New Orleans để học nhạc jazz. Tôi thích nhạc jazz. Và đột nhiên tôi tìm thấy mình bên trong nó. Dù sao, chuyến đi đó mất khoảng một tuần, có thể là mười ngày. Đó là một sự giáo dục. Tôi không thể nói rằng tôi đã hoàn toàn được giáo dục khi tôi bắt đầu thiết kế, nhưng ít nhất tôi đã không thiết kế tòa nhà này mà không có gì trong đầu, thay vào đó là một số kiến thức nhất định.

Thiết kế của ông cho bảo tàng đã được hoàn thành vào năm 1995, khi Pei ở tuổi 78. Ông sẽ tiếp tục làm việc sau khi chính thức nghỉ hưu, hoàn thành các tòa nhà vào cuối những năm 80 của mình.

Đại sảnh Danh vọng Rock and Roll, Cleveland, OH. [Ảnh: Flickr user Erik Drost]

Tuổi thọ của những tấm gương sự nghiệp của ông ấy, theo một cách nào đó, là tầm nhìn lâu dài mà ông ấy đã đặt lên trên những công trình của mình theo thời gian. "Bạn phải rất giỏi, cả khi bắt đầu và kết thúc," ông ấy nói. "Nó không phải là thời trang, kiến ​​trúc không phải là thời trang."

Fudozon dịch

(Link bài gốc...)