Những điều "chưa ổn" trong Quy hoạch Sài Gòn hiện nay

ĐÔ THỊ THÔNG MINH... THÀNH PHỐ THÔNG MINH... THỜI ĐẠI 4 CHẤM KHÔNG... Vân Vân và Mây Mây... 

Có thời gian làm việc với các cán bộ Nhà nước... Lúc nào cũng nghe lặp đi lặp lại mấy cái "khẩu hiệu" này.

Nghe quài... mệt quá. Nên có lúc tôi phải lên tiếng:

Chúng ta phải phân biệt PHẦN CỨNG và PHẦN MỀM... y chang như máy tính!

Đô thị Sài Gòn - Khu vực trung tâm - Ảnh: Google

Nghĩa là ở thời đại công nghệ thông tin, người ta ứng dụng những chương trình (software) quản lý vào vấn đề điều hành đời sống đô thị. Còn phần cứng (hardware) của nó chính là phần LÃNH THỔ VẬT LÝ - ESPACE PHYSIQUE của chính thành phố đó.

Nói thế để thấy rằng, tương tự như máy tính, bất kể CẤU HÌNH như thế nào thì đều có phần mềm tương ứng và phù hợp.

Trong khi đó, vai trò chính của Kiến trúc sư (thiết kế Công trình và Quy hoạch) là TẠO DỰNG KHÔNG GIAN SỐNG (hoặc môi trường sống) PHÙ HỢP (NHẤT) VỚI CON NGƯỜI. Ở đây hoàn toàn nằm trong phạm trù Lãnh thổ vật lý.

Đô thị Sài Gòn - Khu vực đại lộ Võ Văn Kiệt - Ảnh: Google

Trong công tác quy hoạch bên Pháp, họ hay đề cập đến 2 từ (có thể nói nó liên quan đến lãnh thổ vật lý): MORPHOLOGIE và TYPOLOGIE

Ở đây chúng ta có thể tạm dịch:

HÌNH DÁNG (dáng dấp) và HÌNH DẠNG (chủng loại công trình)

Như hiện nay, cụ thể như thành phố Sài Gòn đang tồn tại rất nhiều bất cập, thiếu lô - gích và phản khoa học trong công tác PHÂN ĐỊNH không gian sống mà tôi có thể liệt kê nhanh vài điểm chính như sau:

1. QH tổng thể chưa ổn: QH thành phố đang đi theo "trường phái" CŨ. Đó là cấu trúc THÀNH PHỐ ĐƠN TÂM. Đặc tính của cấu trúc này là Lõi trung tâm, mạng lưới giao thông Hướng tâm, Xuyên tâm và đường Vành đai. Trong khi đó, từ đầu Thập niên 90 Thế kỷ trước, các nước phát triển (của Tổ chức OCDE) đã khuyến cáo PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ THEO HƯỚNG ĐA TRUNG TÂM. Điều này tôi đã có dịp "đóng góp ý kiến" cho lãnh đạo thành phố đầu năm 2020 (dịp trước tết xem hình đính kèm), và "lộ trình" chuyển đổi từ CẤU TRÚC ĐƠN TÂM thành CẤU TRÚC ĐA TÂM. Thứ nhất là vì nó phù hợp với KHÔNG GIAN LÃNH THỔ của thành phố Sài Gòn hơn. Và thứ hai là nó PHÙ HỢP VỚI VĂN HÓA ĐA TRUNG TÂM CỦA NGƯỜI VIỆT hơn.

Tổng thể quy hoạch theo kiểu Đơn tâm của đô thị Sài Gòn - Ảnh: Google

Quy hoạch mạng lưới giao thông Sài Gòn đến năm 2025. Nét vàng: giao thông hướng tâm, nét đỏ: giao thông vành đai, nét xanh ngọc: giao thông nội đô. Chấm tròn: các đầu mối giao thông khác cấp - Ảnh: Encity

Sơ đồ các tuyến vành đai 2, 3, 4

2. Không gian sinh hoạt thường ngày chưa ổn: cá nhân tôi chưa thấy đô thị nào có hoạt động kinh tế năng động như Sài Gòn mà dọc đường KHÔNG CÓ CHỖ ĐẬU XE! Điều "mâu thuẩn" là cho người dân mở cửa hàng làm ăn, buôn bán dọc đường... Mà không có chỗ đậu xe... thì làm sao làm ăn giao dịch? Cũng như bán xe cho người dân mua chạy mà không có chỗ đậu xe... thì không lẽ xách xe chạy hoài? Ờ thì anh chị em sẽ bảo là CÓ. Nhưng những trường hợp này là "bán chính thức". Có nghĩa là phải MUA bằng phong bì, bằng cách "đóng hụi chết"... Điều này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tốc độ phát triển nói chung và kinh tế nói riêng.

Những trục đường chính ở trung tâm Sài Gòn không có chỗ đậu xe chính thức - Ảnh: Google

3. Tổ chức hệ thống giao thông còn nhiều bất cập: Chúng ta hay nghe câu cửa miệng: Ý THỨC tôn trọng pháp luật của người dân KÉM. Nếu nhìn lại cái gọi là "Lịch sử cận đại" chúng ta sẽ thấy ngay rằng suốt Thế kỷ 20, đất nước đã trải qua và làm những gì? Để hiểu rằng người dân chúng ta chưa có dịp được đào tạo bài bản. Chính đây là khâu NHẬN THỨC. Nói đến đây các bạn cũng hiểu rằng NHẬN THỨC (đầu vào) chưa chuẩn (hoặc không có)... thì làm sao Ý THỨC (đầu ra) được như mong đợi. Nói dài dòng như thế để thấy rằng CHÍNH những người đang làm công tác TỔ CHỨC MẠNG LƯỚI GIAO THÔNG cũng được sinh ra và lớn lên trong bối cảnh như thế. Nên hệ thống giao thông nói chung và giao thông đô thị nói riêng còn nhiều bất cập cũng là chuyện bình thường. Cụ thể như đường Nguyễn Văn Trỗi có hàng loạt những bất cập và vô lý mà dịp khác tôi sẽ phân tích thêm.

Buổi họp "đóng góp ý kiến" cho lãnh đạo thành phố đầu năm 2020 (KTS. Phan Tấn Lộc thứ 2 từ phải qua) - Ảnh: tác giả cung cấp.

Vài vấn đề được nêu ra đây để thấy rằng chỉ riêng PHẦN CỨNG thôi anh em Kiến trúc sư chúng ta đã còn rất nhiều việc phải làm! Thôi thì hôm nay... nêu lên nhiêu đây chắc anh em cũng "nhức cái đầu" rồi... Để dịp khác chia sẻ tiếp!

Saigon, 05/09/2021

Phan Tấn Lộc - Architecte D.P.L.G., Pháp