Đạm Xuân Mạn Hứng

(Hứng tình tản mạn nhân “Từ những điều nhỏ” của anh bạn già họ Đỗ ngày 12-09-2010 …) trên Sân chơi kiến trúc <Architecture – Playingfield - VN >

1 – Tự trích ngang :

• Tên họ cúng cơm: LÝ - THÁI - SƠN
• Secretname        : Không có
• Nickname            : ỐM (phân biệt với MẬP (Laurel-Hardy) và các Sơn khác (Thầy cúng, Thầy pháp, Fulro, Dâm Tàu, Dâm Tây, Mọi, v.v…)
• Prồmô = 65 + 66 + 67 (promo, tức promotion, tức K từ sau 1975)
• Motto (tự chế) = “Once A., Ever A” (A vừa là Architect, vừa là hạng … A)
• Chuyên trị = Sơn Thủy học (ShanShuilogy)… Xưa gọi là… Phong Thủy học (FengShui)

2 – Động cơ vào trường ?

Có hàng tá, đại khái :

• Khoái tự do (nghề KTS/architect = nghề tự do/liberal profession) => ít chịu làm Nhà nước, tức làm cán bộ (dù là cán bộ Trưởng Ty, Phó Ty). Mỗi KTS đều là một ông ... Trời con!
• Ham lười (Lazy) hơn làm (Busy) => không thể làm Business, không thể là BUSINESSMAN (như hiện nay) được. Nếu có làm, cũng làm rất … dở.
• Khoái chơi mà có kẻ chi tiền (đàn anh KTS. HERTZ luôn bu-loa Architecture = Jeu gratuit / Trò chơi (jeu = game) chẳng những được MIỄN PHÍ, mà còn được TRẢ PHÍ nữa. Vậy mà mấy anh cứ nói Phí thấp, Phí cao hoài. Lại còn bảo “chăn trâu” nầy nọ. Mới thấy TRI TÚC (Biết Đủ) có cái phong vị riêng …
• Ham học (học ở những trường không phải thi tuyển, chỉ ghi danh + đóng tiền) có thể học 3, 4 trường một lúc … Thuở đó ai cũng bảo “connaissance générale” (kiến thức tổng quát) là cần. Chỉ tốt nghiệp Đại học một trường dễ bị … khuyết tật, khiếm khuyết gì gì …
• Tha hồ trốn … “nghĩa vụ” : 6 năm + 1 năm thực tập (khoa duy nhất ở Đại học ngang với y khoa Bác sĩ).
• Hành nghề tá lã trong và ngoài nước (các nước trong khối Liên hiệp Pháp + các nước công nhận văn bằng KTS lẫn nhau …)
• Bị bạn hiền đồng hương “dụ dỗ” (Nguyễn-Văn-Hay/PROMO. 65 – nickname “ĐIÊN” – nổi danh vẽ tượng (dessin d’après l’antique) lúc mới đậu Tú Tài Toàn (Bac. 2).

3 – Học hành, thi cử ra sao ?

• 6 năm (lý thuyết + thực hành) + 1 năm thực tập (tại một văn phòng KTS đã vào Đoàn).
• Ngoài năm thứ nhất, 5 năm còn lại song song với các môn lý thuyết (khoa học ứng dụng và nghệ thuật tạo hình) phải hoàn thành 20 bài thực hành gồm :

+ 2 bài phân tích cổ điển (analogue) đầu năm thứ hai : ải bắt buộc phải vượt qua để được lên cấp II

+ 18 bài còn lại chia làm 2 cấp (I và II) bao gồm nhiều thể loại, mỗi thể loại đều có chung chế độ “giá trị” (valeur) gọi là “mention” (1 trị số) và giá trị “gia tăng” (giá trị gấp đôi, ví dụ : première mention = 2; seconde médaille = 2 , v.v…)

+ Thể loại phổ biến nhất = Đồ án (projet) + Họa cão – đồ án 8 giờ (Esquisse Projet). Loại EP nầy không được phép thay đổi “idée” (parti)

+ Thể loại thứ hai = Họa cão – Họa cão 8 giờ (Espuisse - Esquisse)

Lưu ý :   

-  Từ prồmô 1965 (năm người viết vào trường): mỗi cấp (I và II) được quyền “ăn” tối đa là 2 bài (2-valeur) và tối thiểu là 1 bài (1-valeur).

-  Trước 1965 : Thể loại nầy được coi là Rào cản sinh viên ra trường, vì là 2 trị số bắt buộc phải đạt được ở cấp II mới được lên cấp I và thêm 2 trị số nầy ở cấp I mới hội đủ điều kiện làm đồ án tốt nghiệp (diplômable). Do đó, trước 1965, số sinh viên ra trường lơ thơ như lá mùa... Đông.

• Các thể loại họa cảo 8 giờ khác :

+ GOEDEBOEUF    = Trang trí nội thất (Décor intérieur)

+ DE LAON           = Kiến trúc cảnh quan (Architecture paysagée)

+ LABARRE           = Bố cục lớn (# tổng mặt bằng 1 quần thể kiến trúc (grande composition)

+ ROUGEVIN         = Rendu/Ambiance/matière (chất liệu)

• Bằng tốt nghiệp gọi là DPLG (Diplomé par le Gouvernement) tức bằng cấp quốc gia và được xếp học vị Tiến sĩ đệ tam cấp (Docteur à 3^ème cycle) cao hơn một chút so với học vị cao học (Master) ở các trường Đại học khác. Trong khi đó - cũng 6 năm + 1 năm thực tập nội trú bệnh viện - nhưng Bác sĩ lại được xếp học vị Tiến sĩ quốc gia (Docteur d’Etat, tức tương đương Ph.Doctor của hệ thống Anh-Mỹ).
• Xem tham luận đính kèm đọc tại ĐẠI HỘI IV KTS. TP.HCM NGÀY 16 - 17/11/2000.

4 – Đạo đức hành nghề ?

• Dân Kiến hành nghề trong khuôn khổ Đoàn Kiến trúc sư quốc gia (ordre nationale des Architectes), được luật pháp công nhận (về mặt tổ chức nghề nghiệp) và bảo hộ (về mặt lao động). Mọi KTS hoặc tổ chức KTS nước ngoài phải chịu sự giám định, thỏa thuận của Đoàn mới được hành nghề tại VN (kèm theo điều kiện thời hạn quy định).
• Ba lời thề CAO LỖ (theo KTS. MINH BÒ: Cao Lỗ là thánh tổ nghề kiến trúc Việt Nam của dân Kiến). Tương tự lời thề HIPPOCRATE của sinh viên trường Y, lời thề CAO LỖ được minh định trong văn bản NGHĨA VỤ LUẬN KIẾN TRÚC SƯ (Code du Devoir/Duty Code) theo đó, đoàn viên có bổn phận “cụ thể” (không trừu tượng mơ hồ chút nào)

1 – Khách hàng (xưa gọi là Thân chủ) là Thượng đế! “Binh” tối đa!

2 – Nhưng thượng đế có thể cũng có lỗi (ngài cũng là con người) Trong trường hợp nầy, KTS phải đứng về phe Nhà thầu hoặc nhà cung cấp vật liệu – thiết bị (người trung chính, công bình).

3 – Đồng nghiệp đều là Anh – Em (Tứ hải giai Huynh – Đệ) : kính trên, nhường dưới, không phá “giá”, không “nói xấu” Huynh đệ, không cho mượn chữ ký v.v...

(Tác dụng của 3 lời thệ ước khá “hiệu quả” : Trong nước, đi đâu cũng có quý nhân “thổ địa, thổ thần” phù hộ – khi đi tỉnh đừng quên mang theo quyển Danh bạ Hội viên – Ra ngoài nước, đến đâu cũng được chư vị patrons + nègres welcome hết mình. Không bỏ công rửa tội (bap-teme) hồi năm nhập môn thứ nhất).

6 – Được gì? mất gì?

• Được : Từ khá nhiều đến quá nhiều ! Không có gì phải phàn nàn, miễn đừng quên lá bùa TRI TÚC (đọc 3 lần mỗi khi có khách hàng chơi... quịt).
• Mất   : Tìm hoài chưa thấy. Ai thấy chỉ dùm ! Quá yêu nghề đâm ra... mù quáng?

7 – Ai bảo chăn trâu?

Đạm Xuân (họ Đỗ) và Hiến Hồng (họ Dương) quả ... lắm chuyện ! KTS là trâu ? KTS là trẻ chăn? Lại nhớ đến giấc mơ Hồ - Điệp của cụ Tử họ Trang bên Tàu (Ai là bướm? Ai là Tiên? Ai là chủ ? Ai là tớ ?) hoặc bên cầu xem cá (Ai là ai? Anh là tui? Tui là Anh?).

8 – Úm ba la : Rời Forum ! Tốc tốc như luật định! C.U.again!

9 – Tái bút : Các thông tin về Trường có thể chưa chính xác! Rất mong nhận được sự điều chỉnh của quý đàn anh trong ngoài nước. Cảm ơn!

KTS. Lý Thái Sơn