Dòng thời gian Kiến trúc - Những ảnh hưởng của phương Tây đối với Thiết kế Xây dựng

DÒNG THỜI GIAN KIẾN TRÚC
Những ảnh hưởng của phương Tây đối với Thiết kế Xây dựng
Sự tiến hóa của Phong cách Kiến trúc Cổ điển

ARCHITECTURE TIMELINE
Western Influences on Building Design
The Evolution of Classical Style Architecture

Kiến trúc phương Tây bắt đầu khi nào? Từ rất lâu trước khi các công trình kiến trúc tráng lệ của Hy Lạp và La Mã cổ đại xuất hiện, con người đã biết thiết kế và xây dựng. Thời kỳ được gọi là Thời Cổ đại ra đời từ những ý tưởng và kỹ thuật xây dựng phát triển hàng thế kỷ trước ở những địa điểm xa xôi.

Bảng tóm lược dòng thời gian Kiến trúc

Bài viết này minh họa cách mỗi trào lưu mới xây dựng trên một trào lưu trước đó. Mặc dù dòng thời gian của chúng tôi liệt kê các ngày liên quan chủ yếu đến kiến trúc Mỹ, các giai đoạn lịch sử không bắt đầu và dừng lại ở các điểm chính xác trên bản đồ hoặc lịch. Các thời kỳ và phong cách kiến trúc chảy cùng nhau, đôi khi hợp nhất các ý tưởng mâu thuẫn, đôi khi sinh ra các cách tiếp cận mới, và thường thức tỉnh và tái phát minh các trào lưu cũ.

1. Năm 11.600 BC đến năm 3.500 BCE - THỜI TIỀN SỬ (PREHISTORIC TIMES)

Göbekli Tepe ở Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay là một ví dụ điển hình về kiến trúc khảo cổ thời tiền sử. Trước khi lịch sử được ghi lại, con người đã xây dựng các gò đất, vòng tròn đá (megalith) và các cấu trúc khác, chúng thường đánh đố các nhà khảo cổ học thời hiện đại.

Göbekli Tepe ở Thổ Nhĩ Kỳ

Kiến trúc thời tiền sử bao gồm các công trình kiến trúc đồ sộ như Stonehenge, nhà ở vách đá ở châu Mỹ, và các công trình kiến trúc làm bằng bùn đất đã bị phá hủy theo thời gian. Bình minh của kiến trúc được tìm thấy trong các cấu trúc này.

Các nhà xây dựng thời tiền sử đã biến đất và đá thành các dạng hình học, tạo ra các công trình nhân tạo sớm nhất trong lịch sử kiến trúc của chúng ta. Chúng ta không biết rõ tại sao người nguyên thủy bắt đầu xây dựng các cấu trúc hình học. Các nhà khảo cổ chỉ có thể đoán được rằng người tiền sử đã nhìn lên bầu trời để bắt chước mặt trời và mặt trăng, sử dụng hình dạng tròn đó trong các tác phẩm của họ ở các gò đất và các khối đá nguyên khối.

Stonehenge

Nhiều ví dụ điển hình của kiến trúc thời tiền sử được bảo tồn tốt, đã được tìm thấy ở miền Nam nước Anh. Stonehenge ở Amesbury, Vương quốc Anh là một ví dụ nổi tiếng về vòng tròn đá thời tiền sử. Đồi Silbury gần đó, cũng ở Wiltshire, là gò đất thời tiền sử nhân tạo lớn nhất ở châu Âu. Với chiều cao 30 mét và rộng 160 mét, gò được cấu tạo từ các lớp đất, bùn và cỏ, với các hố đào và đường hầm bằng phấn và đất sét. Hoàn thành vào cuối thời kỳ đồ đá mới, khoảng 2.400 BCE, các kiến trúc sư của nó thuộc nền văn minh thời đồ đá mới ở Anh.

Silbury Hill, Avebury - Anh

Các địa điểm kiến trúc tiền sử ở miền Nam nước Anh (Stonehenge, Avebury và các địa điểm liên quan) nay là các Di sản Thế giới của UNESCO. "Thiết kế, vị trí và mối liên hệ giữa các di tích kiến trúc cổ đại", theo UNESCO, "là bằng chứng về một xã hội tiền sử giàu có và có tổ chức cao, có thể áp đặt các ý tưởng của nó lên môi trường". Đối với một số người, khả năng thay đổi môi trường là chìa khóa cho một cấu trúc được gọi là Kiến trúc. Các cấu trúc thời tiền sử đôi khi được coi là sự ra đời của Kiến trúc. Nếu không có sự xuất hiện các cấu trúc nguyên thủy này, chắc chắn sẽ có câu hỏi được đặt ra, Kiến trúc là gì?

Tại sao vòng tròn hình học sớm thống trị kiến trúc của con người? Đó là hình dạng của mặt trời và mặt trăng, hình dạng đầu tiên con người nhận ra có ý nghĩa đối với cuộc sống của họ. Bộ đôi kiến trúc và hình học quay ngược thời gian có thể là nguồn gốc của những gì con người thấy "đẹp" cho đến tận ngày nay.

2. Năm 3.050 BCE đến năm 900 BCE - AI CẬP CỔ ĐẠI (ANCIENT EGYPT)

Ở Ai Cập cổ đại, những người cai trị hùng mạnh đã xây dựng những kim tự tháp, đền thờ và điện thờ hoành tráng. Khác xa với những công trình tiền sử, các công trình ở giai đoạn này to lớn hơn, như Kim tự tháp Giza, và là những kỳ công về mặt kỹ thuật có khả năng đạt đến tầm cao. Các học giả đã phác họa ra các giai đoạn lịch sử ở Ai Cập cổ đại.

Bản đồ Ai Cập cổ đại

Gỗ không có sẵn trong khu vực Ai Cập rộng rãi và khô cằn. Những ngôi nhà ở Ai Cập cổ đại được làm bằng những khối bùn nung. Lũ sông Nile và sự tàn phá của thời gian đã phá hủy hầu hết những ngôi nhà cổ này. Phần lớn những gì chúng ta biết về Ai Cập cổ đại dựa trên những ngôi đền và lăng mộ vĩ đại, được làm bằng đá granit, đá vôi và được trang trí bằng chữ tượng hình, chạm khắc, và những bức bích họa rực rỡ. Người Ai Cập cổ đại không sử dụng vữa, vì vậy những viên đá được cắt cẩn thận để khớp nối với nhau.

Độ dốc của Kim tự tháp

Độ dốc (tỷ lệ giữa các cạnh) của các Kim tự tháp

Hình thức kim tự tháp là một tuyệt tác về kỹ thuật cho phép người Ai Cập cổ đại có thể xây dựng các công trình khổng lồ. Sự phát triển của hình thức kim tự tháp cho phép người Ai Cập xây dựng những ngôi mộ khổng lồ cho các vị vua của họ. Các bức tường dốc có thể đạt đến độ cao tuyệt vời vì trọng lượng của chúng được hỗ trợ bởi cái nền rộng. Một người Ai Cập sáng tạo tên là Imhotep được cho là đã thiết kế một trong những di tích bằng đá khổng lồ đầu tiên, Kim tự tháp Giật cấp của Djoser (2.667 BCE đến 2.648 BCE).

Kim tự tháp Giật cấp (Step Pyramid, Djoser Pyramid) tại Sakkara, do Imhotep thiết kế

Các nhà xây dựng ở Ai Cập cổ đại không sử dụng các vòm chịu lực. Thay vào đó, các cột được đặt gần nhau để chống đỡ những phiến đá nặng ở đầu tường trên. Chúng được vẽ rực rỡ và chạm trổ công phu, các cột thường bắt chước hình dáng lòng bàn tay, cây cối và các hình thức thực vật khác. Trong nhiều thế kỷ, ít nhất ba mươi kiểu cột khác nhau đã phát triển. Khi đế chế La Mã chiếm đóng những vùng đất này, cả hai loại cột Ba Tư và Ai Cập đã ảnh hưởng đến kiến trúc phương Tây.

20 thức cột Ai Cập cổ đại

Bản vẽ của các loại đầu cột thuộc nền văn minh Ai Cập cổ đại được khám phá trong cuộc thám hiểm Lepsuis 1842 - 1845

Những khám phá khảo cổ ở Ai Cập đã đánh thức lại sự quan tâm đến các ngôi đền và di tích cổ xưa. Kiến trúc Revival của Ai Cập đã trở thành mốt trong những năm 1800. Vào đầu những năm 1900, việc phát hiện ra lăng mộ của vua Tut đã khuấy động niềm đam mê đối với các cổ vật của Ai Cập và sự trỗi dậy của kiến trúc Art Deco.

Grand Temple - tiêu biểu cho kiến trúc Revival của Ai Cập

Lăng mộ của vua Tut (King Tut's Tomb)

3. Năm 850 BCE đến năm 476 CE - CỔ ĐIỂN (CLASSICAL)

Kiến trúc cổ điển đề cập đến phong cách và thiết kế của các tòa nhà ở Hy Lạp và La Mã cổ đại. Kiến trúc cổ điển định hình cách tiếp cận của chúng ta về kiến trúc, từ các công trình của các nước thuộc địa phương Tây trên khắp thế giới.

Từ sự trỗi dậy của Hy Lạp cổ đại cho đến khi đế chế La Mã sụp đổ, các tòa nhà lớn được xây dựng theo các quy tắc chính xác (order). Kiến trúc sư La Mã Marcus Vitruvius, người sống trong thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên, tin rằng các nhà xây dựng nên sử dụng các nguyên tắc toán học khi xây dựng các đền thờ. "Không có sự đối xứng và tỷ lệ, không ngôi đền nào có thể có một mặt bằng (plan) tiêu chuẩn", Vitruvius viết trong chuyên luận nổi tiếng De Architectura, hay Ten Books on Architecture.

Trong tác phẩm của ông, Vitruvius đã giới thiệu các thức cột cổ điển (classical column order), trong đó xác định các kiểu cột và đầu cột dùng trong thiết kế kiến trúc cổ điển. Các thức cột cổ điển sớm nhất là Doric, Ionic và Corinthian.

An image

3 thức cột cổ điển xuất hiện sớm nhất

Mặc dù chúng tôi kết hợp kỷ nguyên kiến trúc này và gọi nó là "Cổ điển", các nhà sử học đã mô tả ba thời kỳ Cổ điển này như sau:

3.1. Năm 700 đến năm 323 BCE - THỜI KỲ HY LẠP CỔ ĐẠI (GREEK)

Cột Doric được phát triển đầu tiên ở Hy Lạp và nó được sử dụng cho các ngôi đền lớn, bao gồm đền Parthenon nổi tiếng ở Athens. Các cột Ionic đơn giản được sử dụng cho các ngôi đền nhỏ hơn và nội thất tòa nhà.

Đền Parthenon ở Athens

3.2. Năm 323 đến năm 146 BCE - THỜI KỲ HELLENISTIC

Khi Hy Lạp chiếm đỉnh cao quyền lực ở châu Âu và châu Á, đế chế này đã xây dựng nên những ngôi đền và tòa nhà dân dụng với các cột Ionic và Corinthian. Thời kỳ Hy Lạp kết thúc với các cuộc chinh phạt của Đế chế La Mã.

Những ông vua thời kỳ Hellenistic đã xây dựng nên những thành phố tráng lệ ở tam giác Antioch, Alexandria, và Pergamon.

Kiến trúc thời kỳ Hellenistic ở Athens

Thành phòng thủ của Athens (Acropolis of Athens). Kiến trúc thời kỳ này chủ yếu thiên về trang trí và ít quan tâm đến công năng.

3.3. Năm 44 BCE đến năm 476 CE - THỜI KỲ LA MÃ CỔ ĐẠI (ROMAN)

Người La Mã vay mượn rất nhiều từ các phong cách Hy Lạp và Hy Lạp cổ đại, nhưng các tòa nhà của họ có mức độ trang trí cao hơn. Họ đã sử dụng cột kiểu Corinthian và Composite cùng với các gờ trang trí. Việc phát minh ra bê tông cho phép người La Mã xây dựng vòm, hầm và mái vòm. Những ví dụ nổi tiếng về kiến trúc La Mã bao gồm Colosseum và Pantheon ở Rome.

Đấu trường Colosseum ở Rome

Đền Pantheon ở Rome

Nội thất đền Pantheon

Phần lớn kiến trúc cổ này nằm trong đống đổ nát hoặc được xây dựng lại một phần. Các chương trình thực tế ảo như Romereborn.org đã cố gắng dùng kỹ thuật số để tái tạo lại không gian cổ xưa của nền văn minh quan trọng này.

Xem thêm: Bộ ảnh Kiến trúc Cổ điển phương Tây và những nét tiêu biểu, Bộ ảnh các Phong cách Kiến trúc Quốc tế - Architectural Styles

4. Năm 527 đến năm 565 - BYZANTINE

Sau khi Constantine chuyển thủ đô của đế chế La Mã sang Byzantium (nay là Istanbul ở Thổ Nhĩ Kỳ) vào năm 330 CE, kiến trúc La Mã đã phát triển thành một phong cách cổ điển duyên dáng, sử dụng gạch thay vì đá, mái vòm, khảm nổi và các hình thức trang trí cổ điển. Hoàng đế Justinian (527 đến 565) dẫn đầu trào lưu này.

(Ảnh bên: Kết cấu vòm trong kiến trúc Byzantine)

Truyền thống phương Đông và phương Tây kết hợp trong các tòa nhà linh thiêng của thời kỳ Byzantine.

Nhà thờ Hagia Eirene trong Sân đầu tiên của Cung điện Topkapı, Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: Salvator Barki / Getty.

Hagia Sophia - trái tim của Istanbul, xây dựng năm 537

Các tòa nhà được thiết kế với một mái vòm ở trung tâm đã vươn lên một tầm cao mới, bằng cách sử dụng các tiến bộ công nghệ được hoàn thiện ở Trung Đông. Thời đại của lịch sử kiến trúc là chuyển tiếp và biến đổi.

5. Năm 800 đến năm 1200 - ROMANESQUE

Khi đế chế La Mã lan rộng khắp châu Âu, kiến trúc Roman nặng nề hơn với những vòm cong chiếm ưu thế. Nhà thờ và lâu đài thời kỳ Trung cổ đầu tiên được xây dựng với những bức tường dày và những trụ nặng.

Vương cung thánh đường Thánh Sernin (Basilique Saint-Sernin) - Toulouse, Pháp - năm 1120

Mặt bằng, mặt cắt và hình chiếu trục đo Basilique Saint-Sernin

Ngay cả khi Đế chế La Mã mờ nhạt dần, các ý tưởng kiến trúc La Mã đã vươn xa khắp châu Âu. Được xây dựng từ năm 1070 đến 1120, Vương cung thánh đường Thánh Sernin ở thành phố Toulouse, Pháp là một ví dụ điển hình của kiến trúc chuyển tiếp này, với một lối đi có mái vòm Byzantine và một gác chuông giống như kiểu Gothic. Sơ đồ mặt bằng là hình ảnh của cây thập tự Latin, một lần nữa giống như kiểu gothic, với một sự thay đổi là tòa tháp cao ở ngã tư giao nhau. Được xây dựng bằng đá và gạch, Thánh Sernin đang trên đường hành hương đến Santiago de Compostela.

6. Năm 1100 đến năm 1450 - GOTHIC

Đầu thế kỷ 12, những cách xây dựng tiên tiến hơn cho các thánh đường và các tòa nhà lớn khác có thể vươn lên một tầm cao mới. Kiến trúc Gothic trở nên đặc trưng bởi các yếu tố hỗ trợ cao hơn, duyên dáng hơn. Những đổi mới của kiến trúc như vòm vuốt nhọn ("hình cung nhọn" theo lời những người buôn đồ cổ), sự xen kẽ của những cột - trụ lớn nhỏ, trụ ghép và cuốn bay. Ngoài ra, nghệ thuật kính màu có thể thay thế các bức tường không còn được sử dụng để hỗ trợ cho trần nhà cao. Điêu khắc trên máng xối và các bức điêu khắc khác làm cho các công năng trở nên thực tế hơn là việc chỉ trang trí đơn thuần.

Nhà thờ Đức Bà Chartres

Nhiều nơi linh thiêng nổi tiếng nhất thế giới xuất hiện từ thời kỳ này, bao gồm Nhà thờ Chartres và Nhà thờ Đức Bà Paris ở Pháp và Nhà thờ St. Patrick của Dublin và Tu viện Adare ở Ireland.

Nhà thờ Đức Bà Paris (Notre Dame Cathedral) ở Pháp

Kiến trúc Gothic bắt đầu chủ yếu ở Pháp nơi các nhà xây dựng bắt đầu thích nghi với phong cách La Mã trước đó. Các nhà xây dựng cũng bị ảnh hưởng bởi các vòm nhọn và điêu khắc đá công phu của kiến trúc Moorish ở Tây Ban Nha. Một trong những tòa nhà theo kiến trúc Gothic sớm nhất là Tu viện Thánh Denis ở Pháp, được xây dựng từ năm 1140 đến 1144.

Tu viện Thánh Denis (Saint Denis Monastery) ở Pháp

Ban đầu, kiến trúc Gothic được gọi là Phong cách Pháp. Trong thời Phục Hưng, sau khi Phong cách Pháp đã lỗi thời, các nghệ nhân đã chế giễu nó. Họ đặt ra từ Gothic để cho rằng các tòa nhà theo phong cách Pháp là công trình thô sơ của những kẻ man rợ Đức (Goth). Mặc dù không chính xác, nhưng chữ Gothic vẫn được dùng.

Trong khi các nhà xây dựng đang tạo ra các nhà thờ Gothic vĩ đại của châu Âu, các họa sĩ và nhà điêu khắc ở miền Bắc Italy đã tách ra khỏi các phong cách Trung cổ cứng nhắc và đặt nền móng cho thời kỳ Phục Hưng. Các nhà sử học nghệ thuật gọi khoảng thời gian giữa 1200-1400 là Phục Hưng sớm hoặc các Proto-Renaissance của lịch sử nghệ thuật.

Kiến trúc Phục Hưng sớm (Proto-Renaissance) của Nhà thờ Santa Maria Novella ở Florence, Ý. Mặt tiền được hoàn thành bởi Leon Battista Alberti vào năm 1470

Sự mê hoặc kiến trúc Gothic thời Trung cổ đã được đánh thức lại trong thế kỷ 19 và 20. Các kiến trúc sư ở châu Âu và Hoa Kỳ đã thiết kế những tòa nhà lớn và những ngôi nhà riêng bắt chước các thánh đường của châu Âu thời Trung cổ. Nếu một tòa nhà trông giống phong cách Gothic và có các yếu tố và đặc điểm của kiến trúc Gothic, nhưng nó được xây dựng vào những năm 1800 hoặc sau đó, thì phong cách của nó là Gothic Revival.

7. Năm 1400 đến năm 1600 - PHỤC HƯNG (RENAISSANCE)

Sự trở lại với những ý tưởng cổ điển đã mở ra một "thời đại thức tỉnh" ở Ý, Pháp và Anh. Trong thời kỳ Phục Hưng, các kiến trúc sư và nhà xây dựng đã lấy cảm hứng từ các tòa nhà chuẩn tỷ lệ của Hy Lạp và La Mã cổ đại. Bậc thầy Phục hưng người Ý Andrea Palladio đã giúp đánh thức niềm đam mê kiến trúc cổ điển khi ông thiết kế những biệt thự đẹp, có tính đối xứng cao như Villa Rotonda gần Venice, Ý.

Palladio Villa Rotonda

Hơn 1.500 năm sau khi kiến trúc sư La Mã Vitruvius viết cuốn sách quan trọng của mình, kiến trúc sư thời Phục hưng Giacomo da Vignola đã phác thảo những ý tưởng của Vitruvius. Được xuất bản năm 1563, năm đơn hàng kiến trúc của Vignola đã trở thành một hướng dẫn cho các nhà xây dựng trên khắp Tây Âu. Năm 1570, Andrea Palladio đã xuất bản "Quattro Libri dell Architettura I", hay "The Four Books of Architecture". Trong cuốn sách này, Palladio đã chỉ ra làm thế nào các quy tắc cổ điển có thể được sử dụng không chỉ cho các ngôi đền lớn mà còn cho các biệt thự tư nhân.

I quattro libri dell'architettura (The Four Books of Architecture) - 1570

Ý tưởng của Palladio không bắt chước các thức kiến trúc Cổ điển nhưng các thiết kế của ông theo phong cách thiết kế cổ xưa. Công việc của các bậc thầy thời Phục hưng lan rộng khắp châu Âu, và rất lâu sau khi thời đại này kết thúc, các kiến trúc sư ở thế giới phương Tây vẫn tìm thấy cảm hứng trong những kiến trúc đối xứng tuyệt đẹp của thời kỳ này. Ở Hoa Kỳ, các thiết kế hậu duệ của nó đã được gọi là Tân cổ điển.

Kiến trúc Phục Hưng Ý thế kỷ 14 - Nhà thờ Santa Maria del Fiore ở Florence của Filippo Brunelleschi, nơi có mái vòm bằng gạch lớn nhất thế giới, và được coi là một kiệt tác của kiến trúc thế giới.

8. Năm 1600 đến năm 1830 - BAROQUE

Đầu những năm 1600, một công trình kiến trúc mới được xây dựng công phu. Những gì được gọi là Baroque được đặc trưng bởi hình dạng phức tạp, đồ trang trí xa hoa, tranh vẽ sang trọng và tương phản táo bạo.

Lâu đài Vaux-le-Vicomte, Pháp

Phòng Gương (The Hall of Mirrors) - căn phòng đẹp nhất của Cung điện Versailles, Pháp

Nội thất Cung điện Baroque của Versailles ở Pháp

Ở Ý, phong cách Baroque được thể hiện trong các nhà thờ sang trọng và ấn tượng với hình dạng bất thường và trang trí lộng lẫy. Ở Pháp, phong cách Baroque được trang trí cao kết hợp với sự kiềm chế Cổ điển. Giới quý tộc Nga đã bị ấn tượng bởi Cung điện Versailles, Pháp và kết hợp các ý tưởng Baroque trong tòa nhà của St. Petersburg. Các yếu tố của phong cách Baroque phức tạp được tìm thấy trên khắp châu Âu.

Ý tưởng Baroque trong tòa nhà của St. Petersburg

Kiến trúc chỉ là một biểu hiện của phong cách Baroque. Trong âm nhạc, những cái tên nổi tiếng bao gồm Bach, Handel và Vivaldi. Trong thế giới nghệ thuật, Caravaggio, Bernini, Rubens, Rembrandt, Vermeer và Velázquez được nhớ đến. Các nhà phát minh và nhà khoa học nổi tiếng thời đó bao gồm Blaise Pascal và Isaac Newton.

9. Năm 1650 đến năm 1790 - ROCOCO

Cung điện Catherine Gần Saint Petersburg, Nga. Hình ảnh Saravut Eksuwan / Getty

Trong giai đoạn cuối của thời kỳ Baroque, các nhà xây dựng đã xây dựng các tòa nhà màu trắng duyên dáng với nhiều đường cong. Nghệ thuật và kiến trúc Rococo được đặc trưng bởi các thiết kế trang trí thanh lịch với cuộn, dây leo, hình vỏ sò và hoa văn hình học tinh tế.

Kiến trúc Rococo được đặc trưng bởi các thiết kế trang trí thanh lịch, hoa văn uốn lượn, tinh tế

Các kiến trúc sư Rococo đã áp dụng các ý tưởng Baroque với một mối liên hệ nhẹ nhàng, duyên dáng hơn. Trên thực tế, một số nhà sử học cho rằng Rococo chỉ đơn giản là giai đoạn sau của thời kỳ Baroque.

Pilgrimage Church Käppele, Würzburg, Germany - 1750

Các kiến trúc sư của thời kỳ này bao gồm các bậc thầy vĩ đại của Bavaria như Dominikus Zimmermann, người thiết kế Nhà thờ Pilgrimage của thành phố Wies là một di sản thế giới của UNESCO.

10. Năm 1730 đến năm 1925 - TÂN CỔ ĐIỂN (NEOCLASSICISM)

Tòa nhà Quốc hội Hoa Kỳ tại Washington

Đến những năm 1700, các kiến trúc sư châu Âu đã quay lưng lại với phong cách Baroque và Rococo phức tạp để ủng hộ các phương pháp Tân cổ điển đơn giản. Kiến trúc Tân cổ điển có trật tự, đối xứng, phản ánh sự thức tỉnh trí tuệ giữa tầng lớp trung lưu và thượng lưu ở châu Âu trong thời kỳ các nhà sử học thường gọi là Khai sáng.

Kiến trúc Tân cổ điển ở Phần Lan

Phong cách trang trí công phu của Baroque và Rococo đã không còn được ưa chuộng khi các kiến trúc sư cho rằng một tầng lớp trung lưu đang phát triển đã phản ứng và từ chối sự áp đảo của giai cấp thống trị. Các cuộc cách mạng của Pháp và Mỹ đã trả lại thiết kế cho các lý tưởng cổ điển, bao gồm cả sự bình đẳng và dân chủ, biểu tượng của nền văn minh Hy Lạp và La Mã cổ đại. Một sự quan tâm sâu sắc đến ý tưởng của kiến trúc sư Phục hưng Andrea Palladio đã truyền cảm hứng cho sự trở lại của các hình dạng cổ điển ở Châu Âu, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ. Những tòa nhà này được cân đối theo các đơn đặt hàng cổ điển với các chi tiết mượn từ Hy Lạp và La Mã cổ đại.

Kiến trúc Tân cổ điển ở Mỹ (Neo-classical In New Orleans Louisiana) - 1903

Vào cuối những năm 1700 và đầu những năm 1800, Hoa Kỳ mới thành lập đã dựa trên những lý tưởng Cổ điển để xây dựng nên các tòa nhà chính phủ lớn và một loạt các ngôi nhà nhỏ hơn cho tư nhân.

11. Năm 1890 đến năm 1914 - TÂN NGHỆ THUẬT (ART NOUVEAU)

1910 Khách sạn Lutetia ở Paris, France. Justin Lorget/chesnot/Corbis qua Getty Images

Được biết đến như một Phong cách mới ở Pháp, Art Nouveau lần đầu tiên được thể hiện bằng vải và thiết kế đồ họa. Phong cách lan sang kiến trúc và đồ nội thất vào những năm 1890 khi một cuộc nổi dậy chống lại công nghiệp hóa đã khiến mọi người chú ý đến các hình thức tự nhiên và sự khéo léo của bàn tay con người trong Phong trào Nghệ thuật và Thủ công. Các tòa nhà Art Nouveau thường có hình dạng bất đối xứng, vòm và bề mặt trang trí giống như Nhật Bản với các thiết kế cong và giống như thực vật. Thời kỳ này thường bị nhầm lẫn với Art Deco, một cái nhìn hoàn toàn khác về hình ảnh và nguồn gốc triết học.

Thánh đường Sagrada Familia (Basilica of the Sagrada Familia) - Barcelona, Tây Ban Nha

Lưu ý rằng cái tên Art Nouveau là tiếng Pháp, nhưng triết lý ở mức độ nào đó được lan truyền bởi những ý tưởng của William Morris và các tác phẩm của John Ruskin, phát triển thành các trào lưu tương tự trên khắp châu Âu.

Redhouse - Bexleyheath, England, 1860 - KTS William Morris

Ở Đức, nó được gọi là Jugendstil; ở Áo, đó là Sezmentsstil; ở Tây Ban Nha, đó là Modernismo, dự đoán cho sự bắt đầu kỷ nguyên hiện đại. Các tác phẩm của kiến trúc sư Tây Ban Nha Antoni Gaudí (từ 1852-1926) được cho là chịu ảnh hưởng của Art Nouveau hoặc Modernismo, và Gaudi thường được gọi là một trong những kiến trúc sư hiện đại đầu tiên.

12. Năm 1895 đến năm 1925 - BEAUX ARTS

Nhà hát Opera Paris

Còn được gọi là Chủ nghĩa Cổ điển Beaux Arts, Chủ nghĩa Cổ điển Học thuật, hoặc Phục Hưng Cổ điển. Kiến trúc Beaux Arts được đặc trưng bởi trật tự, đối xứng, thiết kế trang trọng, sự vĩ đại và trang trí phức tạp.

Kiến trúc Beaux-Arts phụ thuộc vào trang trí điêu khắc dọc theo các đường nét hiện đại bảo thủ, sử dụng các công thức Baroque và Rococo của Pháp và Ý kết hợp với một kết thúc ấn tượng và hiện thực.

Grand Palais - Paris, Pháp - Kiến trúc Beaux Arts

Grand Palais là một trong những công trình lớn cuối cùng trước kỉ nguyên điện khí hóa

Louvre Museum - Paris, Pháp - Kiến trúc Beaux Arts và Art Deco

Kết hợp kiến trúc Hy Lạp và La Mã cổ điển với các ý tưởng Phục Hưng, kiến trúc Beaux Arts là một phong cách ưa thích cho các tòa nhà công cộng lớn và lâu đài sang trọng.

13. Năm 1905 đến năm 1930 - NEO-GOTHIC

Vào đầu thế kỷ 20, các ý tưởng Gothic thời trung cổ đã được áp dụng cho các tòa nhà hiện đại, cả nhà riêng và loại kiến trúc mới gọi là tòa nhà chọc trời.

Strawberry Hill, Anh quốc là nơi mà Gothic Revival bắt đầu, vào năm 1747 bởi Horace Walpole

Gothic Revival là một trong những phong cách Victoria lấy cảm hứng từ nhà thờ Gothic và những kiến trúc thời Trung cổ khác. Thiết kế nhà theo phong cách Gothic Revival bắt đầu ở Vương quốc Anh vào những năm 1700 khi Sir Horace Walpole quyết định tu sửa lại ngôi nhà của mình ở Strawberry Hill. Vào đầu thế kỷ 20, các ý tưởng Phục Hưng Gothic đã được áp dụng cho các tòa nhà chọc trời hiện đại, thường được gọi là Neo-Gothic. Các tòa nhà chọc trời Neo-Gothic thường có các đường thẳng đứng mạnh mẽ và cảm giác về chiều cao tuyệt vời; cửa sổ vòm và nhọn với phù điêu trang trí; máng xối (gargoyles) và các chi tiết chạm khắc thời Trung cổ khác; và các chóp nhọn.

Tháp Chicago Tribune 1924

Chi tiết đỉnh tháp Tribune

Tháp Chicago Tribune 1924 là một ví dụ điển hình về kiến trúc Neo-Gothic. Phương án của các kiến trúc sư Raymond Hood và John Howells đã được lựa chọn trong nhiều phương án khác để thiết kế tòa nhà. Thiết kế Neo-Gothic của họ có thể đã thu hút các thẩm phán thời bấy giờ bởi vì nó phản ánh một cách tiếp cận bảo thủ (một số nhà phê bình nói là "hồi quy"). Mặt tiền của Tháp Tribune được đính những phiến đá được thu thập từ các tòa nhà lớn trên khắp thế giới. Các tòa nhà Neo-Gothic khác bao gồm thiết kế của Cass Gilbert cho Tòa nhà Woolworth ở Thành phố New York.

Tòa nhà Woolworth ở Thành phố New York

14. Năm 1925 đến năm 1937 - ART DECO

Với hình dáng đẹp và thiết kế ziggurat, kiến trúc Art Deco bao trùm cả thời đại máy móc và thời cổ đại. Các họa tiết ngoằn ngoèo và các đường thẳng đứng tạo hiệu ứng ấn tượng cho các tòa nhà theo phong cách Art Deco thời đại nhạc jazz. Điều thú vị là nhiều họa tiết Art Deco được lấy cảm hứng từ kiến trúc của Ai Cập cổ đại.

Nhà thờ theo phong cách Art Deco này được xây dựng để kỷ niệm 75 năm độc lập của Bỉ, mặc dù việc xây dựng bị đình trệ do hai cuộc Chiến tranh Thế giới. Cấu trúc, tự hào với mái vòm bằng đồng màu xanh lá cây, cuối cùng đã được hoàn thành vào năm 1969.

Phong cách Art Deco phát triển từ nhiều nguồn. Hình dạng quanh co như Trường Bauhaus và kiểu dáng công nghệ hiện đại được sắp xếp hợp lý, cùng với các hoa văn và biểu tượng được lấy từ viễn Đông, Hy Lạp cổ điển và Rome, Châu Phi, Ai Cập cổ đại và Trung Đông, Ấn Độ, văn hóa Maya và Aztec.

Khách sạn Bryant Park tại New York - Tòa nhà chọc trời mang tính bước ngoặt này có những viên gạch màu đen tượng trưng cho than, và gạch vàng tượng trưng cho lửa.

Các tòa nhà Art Deco có những đặc điểm như sau: dạng khối, ziggurat, hình dạng kim tự tháp bậc thang với mỗi tầng nhỏ hơn tầng bên dưới nó; các nhóm hình chữ nhật hoặc hình thang phức tạp; dải màu; thiết kế ngoằn ngoèo như bu lông xoắn; những đường kẻ mạnh mẽ, và những cây trụ ảo giác...

Chrysler Building ở New York - Một trong những ví dụ nổi tiếng nhất về kiến trúc theo phong cách Art Deco trên thế giới, và là tòa nhà cao nhất thế giới trước khi Tòa nhà Empire State vượt qua nó vào năm 1931.

Đến những năm 1930, Art Deco đã phát triển thành một phong cách đơn giản hơn được gọi là Streamline Moderne hay Art Moderne. Điểm nhấn là kiểu dáng đẹp, đường cong và đường kẻ ngang dài. Những tòa nhà này không có hình zigzag hoặc thiết kế đầy màu sắc được tìm thấy trên kiến trúc Art Deco trước đó.

Tòa nhà Empire State - 1931, tòa nhà chọc trời 103 tầng mang tính biểu tượng đã giữ danh hiệu tòa nhà chọc trời cao nhất của thành phố New York trước khi One World Trade Center hoàn thành vào năm 2014.

Một số tòa nhà trang trí nghệ thuật nổi tiếng nhất đã trở thành điểm đến du lịch tại Thành phố New York, Tòa nhà Empire State và Hội trường Âm nhạc Thành phố Radio có thể là được biết đến nhiều nhất. Tòa nhà Chrysler xây năm 1930 ở thành phố New York là một trong những tòa nhà đầu tiên bao gồm thép không gỉ trên một bề mặt rộng lớn. Kiến trúc sư, William Van Alen, đã lấy cảm hứng từ công nghệ máy móc cho các chi tiết trang trí trên Tòa nhà Chrysler: có đồ trang trí mui xe như đại bàng, hubcaps và hình ảnh trừu tượng của ô tô.

15. Năm 1900 đến nay - HIỆN ĐẠI (MODERNIST STYLE)

Thế kỷ 20 và 21 đã chứng kiến những thay đổi mạnh mẽ và sự đa dạng đáng kinh ngạc. Phong cách Hiện đại đã đến, đang đi và tiếp tục phát triển. Xu hướng thời hiện đại bao gồm Chủ nghĩa Nghệ thuật hiện đại (Art Moderne) và trường Bauhaus được sáng lập bởi Walter Gropius, Chủ nghĩa Giải tỏa Kết cấu (Deconstructivism), Chủ nghĩa Hình thức (Formalism), Chủ nghĩa Thô mộc (Brutalism) và Chủ nghĩa Cấu trúc (Structuralism).

Trường Bauhaus được sáng lập bởi Walter Gropius

Chủ nghĩa Hiện đại không chỉ là một phong cách khác mà nó còn thể hiện một cách suy nghĩ mới. Kiến trúc Hiện đại nhấn mạnh công năng. Nó cố gắng phục vụ cho các nhu cầu cụ thể của con người thay vì bắt chước tự nhiên. Nguồn gốc của Chủ nghĩa Hiện đại có thể được tìm thấy trong tác phẩm của Berthold Luberkin (1901-1990), một kiến trúc sư người Nga định cư ở London và thành lập một nhóm có tên là Tecton. Các kiến trúc sư Tecton tin tưởng vào việc áp dụng các phương pháp khoa học, phân tích vào thiết kế. Các tòa nhà của họ thường đi ngược lại với mong đợi và dường như bất chấp trọng lực.

Nhóm kiến trúc sư Tecton gốc Nga định cư ở Anh

Tòa nhà chung cư Highpoint II được thiết kế bởi Tecton

Kiến trúc biểu hiện của kiến trúc sư người Đức gốc Ba Lan Erich Mendelsohn (1887-1953) cũng tiếp tục trào lưu Hiện đại. Mendelsohn và kiến trúc sư người Anh gốc Nga Serge Chermayeff (1900-1996) đã giành chiến thắng trong cuộc thi thiết kế gian hàng De La Warr ở Anh.

De La Warr Pavilion là tòa nhà được xếp hạng I, nằm trên bờ biển Bexhill, East Sussex, thuộc phía nam nước Anh

Streamline Moderne (một khía cạnh mới của Art Deco) lấy cảm hứng từ thiết kế khí động học. Kiến trúc tinh giản nhấn mạnh các dạng đường cong, đường ngang dài và đôi khi là các yếu tố hàng hải. Ở Pháp, nó được gọi là Style paquebot, hay "Phong cách tàu biển", và bị ảnh hưởng bởi thiết kế của tàu biển SS Normandie sang trọng, ra mắt năm 1932.

Bảo tàng Hàng hải ở San Francisco - 1937, phong cách thiết kế Streamline Moderne hay Style paquebot (Phong cách tàu biển)

Kiến trúc Hiện đại bao gồm cả Chủ nghĩa Biểu hiện và Chủ nghĩa Cấu trúc. Trong những thập kỷ sau của thế kỷ 20, các nhà thiết kế đã nổi loạn chống lại Chủ nghĩa Hiện đại hợp lý và một loạt các phong cách Hậu hiện đại phát triển.

China CCTV Building ở Bắc Kinh - KTS. Rem Koolhaas

Kiến trúc Hiện đại thường có ít hoặc không có các thành phần trang trí và đôi khi được đúc sẵn, hoặc có các bộ phận được sản xuất tại nhà máy. Thiết kế nhấn mạnh công năng và vật liệu xây dựng nhân tạo, thường là thủy tinh, kim loại và bê tông. Về mặt triết học, các kiến trúc sư Hiện đại nổi loạn chống lại các phong cách truyền thống. Ví dụ về Chủ nghĩa Hiện đại trong kiến trúc, xem thêm các tác phẩm của Rem Koolhaas, IM Pei, Le Corbusier, Philip Johnson và Mies van der Rohe.

Xem thêm: Tóm lược 5 luận điểm trong kiến trúc Hiện đại của Le Corbusier

16. Năm 1972 đến nay - HẬU HIỆN ĐẠI (POSTMODERNISM)

Kiến trúc Hậu hiện đại ở Celebration Place, Celebration

Một phản ứng chống lại các phương pháp thiết kế hiện đại đã sáng tạo ra các tòa nhà mới, tái tạo lại các chi tiết lịch sử và các họa tiết quen thuộc. Nhìn kỹ vào các trào lưu kiến trúc này và bạn có thể tìm thấy những ý tưởng có từ thời cổ điển và cổ đại.

Kiến trúc Hậu hiện đại phát triển từ trào lưu Hiện đại, nhưng mâu thuẫn với nhiều ý tưởng Hiện đại. Kết hợp các ý tưởng mới với các hình thức truyền thống, các tòa nhà Hậu hiện đại có thể gây sửng sốt, bất ngờ và thậm chí là thú vị. Hình dạng và chi tiết quen thuộc được sử dụng theo những cách bất ngờ. Các tòa nhà có thể kết hợp các biểu tượng để đưa ra tuyên bố hoặc đơn giản là để làm hài lòng người xem.

1984 AT&T Building của Philip Johnson (hiện nay là Sony Tower)

Trụ sở AT & T của Philip Johnson thường được trích dẫn như một ví dụ về chủ nghĩa Hậu hiện đại. Giống như nhiều tòa nhà theo Phong cách Quốc tế, tòa nhà chọc trời có mặt tiền kiểu dáng đẹp, cổ điển. Ở trên cùng, tuy nhiên, là một chi tiết "chippendale" quá khổ. Thiết kế của Johnson cho Town Hall Celebration ở Florida cũng tinh nghịch với hàng loạt các dãy cột đứng trước một tòa nhà công cộng.

Town Hall Celebration ở Florida - Philip Johnson

Các kiến trúc sư Hậu hiện đại nổi tiếng bao gồm Robert Venturi và Denise Scott Brown; Michael Graves; và Philip Johnson vui tươi, được biết đến như là người tạo ra niềm vui cho Chủ nghĩa Hậu hiện đại.

Tòa nhà SIS hay MI6, xây dựng năm 1994 - Lambeth, Anh quốc

Những ý tưởng chính của chủ nghĩa Hậu hiện đại được đặt ra trong hai cuốn sách quan trọng của Robert Venturi. Trong cuốn sách đột phá năm 1966 "Sự phức tạp và mâu thuẫn trong kiến trúc", Venturi đã thách thức chủ nghĩa Hiện đại và tôn vinh sự pha trộn của các phong cách lịch sử tại các thành phố lớn như Rome.

Học hỏi từ Las Vegas, tiêu đề "Biểu tượng bị lãng quên của hình thức kiến trúc" đã trở thành một tác phẩm kinh điển Hậu hiện đại, khi Venturi gọi là "bảng quảng cáo thô tục" về biểu tượng Dải Vegas cho một kiến trúc mới. Xuất bản năm 1972, cuốn sách được viết bởi Robert Venturi, Steven Izenour và Denise Scott Brown.

17. Năm 1997 đến nay - TÂN HIỆN ĐẠI & THAM SỐ (NEO-MODERNISM & PARAMETRICISM)

Trung tâm Heydar Aliyev của Zaha Hadid, 2012, Baku, Azerbaijan. Ảnh: Christopher Lee / Getty

Xuyên suốt lịch sử, các thiết kế nhà ở đã bị ảnh hưởng bởi "architecture du jour" (tạm dịch: kiến trúc của ban ngày, châu Á gọi là dương cơ). Trong tương lai không xa, khi chi phí máy tính giảm xuống và các công ty xây dựng thay đổi phương pháp của họ, chủ nhà và nhà xây dựng sẽ có thể tạo ra các thiết kế tuyệt vời. Một số người gọi kiến trúc ngày nay là chủ nghĩa Tân hiện đại, một số người gọi nó là chủ nghĩa Tham số, là những thiết kế được điều khiển bằng máy tính.

Bảo tàng Guggenheim năm 1997 tại Bilbao, Tây Ban Nha - được thiết kế bởi kiến trúc sư người Mỹ gốc Canada Frank Gehry

Neo-Modernism bắt đầu như thế nào? Phải chăng với các thiết kế điêu khắc của Frank Gehry, đặc biệt là sự thành công của Bảo tàng Guggenheim năm 1997 tại Bilbao, Tây Ban Nha. Có lẽ nó bắt đầu với các kiến trúc sư đã trải nghiệm đối tượng nhị phân lớn (Binary Large Objects) - Kiến trúc BLOB. Nhưng bạn cũng có thể nói rằng thiết kế hình thức tự do đã có từ thời tiền sử. Chỉ cần nhìn vào khu nghỉ mát Marina Bay Sands 2011 ở Moshe Safdie ở Singapore: Nó trông giống như Stonehenge.