Zaha Hadid Trong 7 Phút: Điều Gì Đã Làm Cho Kiến Trúc Của Cô Ấy Trở Nên Phi Thường? [Video Clip]

Zaha Hadid in 7 Minutes: What Makes Her Architecture So Extraordinary?

Dịch phụ đề:

Thường được gọi là "Nữ hoàng của những đường cong," Zaha Hadid là một trong những kiến trúc sư được ngưỡng mộ và được cho là phi thường nhất trong thời đại của cô ấy. Forbes thậm chí còn đặt tên cô ấy trong số 100 người phụ nữ quyền lực nhất trên thế giới.

Những tòa nhà táo bạo và khác thường (daring and unconventional) của cô ấy đã bước qua ranh giới giữa tưởng tượng và thực tế (fantasy and reality), thay đổi sự hiểu biết của chúng ta về những gì kiến trúc có thể làm.

Cô ấy đã giành được vài giải thưởng danh dự hàng đầu thế giới trong lĩnh vực kiến trúc bao gồm cả giải thưởng Pritzker. Đó là lý do tại sao các tòa nhà của Zaha Hadid lại phi thường như vậy.

Điều gì đã ảnh hưởng tới phong cách đặc trưng (signature style) của cô ấy? Cuối cùng có đúng là nguồn cảm hứng của cô ấy đến từ tác giả của "Hình vuông đen" Kazimir Malevich. Hãy tiếp tục theo dõi để tìm hiểu thêm...

Zaha Hadid sinh năm 1950 ở Baghdad, Iraq, cha cô ấy là một nhà công nghiệp giàu có và mẹ cô ấy là một nghệ sĩ. Sau khi nhận bằng cử nhân toán học (bachelor's degree in mathematics) từ một trường đại học Mỹ ở Beirut, Lebanon, cô ấy chuyển đến London vào năm 1972 và học về kiến trúc ở trường Architectural Association School (AAS). Công việc đầu tiên của Hadid liên quan đến phong trào tiên phong (avant-garde movement) của Nga, đáng chú ý là Kazimir Malevich và Vladimir Tatlin. Công việc của họ đã truyền cảm hứng cho cô ấy chọn nghề vẽ tranh như một công cụ thiết kế, giải phóng cô ấy khỏi những quy ước của 1 bản vẽ kiến trúc mà cô ấy cho là hạn chế.

Đối với Hadid, không có ranh giới giữa kiến trúc (architecture), nghệ thuật (art) và thiết kế (design). Cô ấy quay lại công việc của Malevich với một nguồn năng lượng mới (a new dynamic way), phiên dịch (translating) nghệ thuật hình học trừu tượng (geometric abstract art) của ông ấy vào các tòa nhà thực tế trong thời gian đầu.

Vào những năm 1980, Hadid giới thiệu với thế giới kiến trúc phong cách mới này thông qua những thiết kế cấp tiến (radical) và thực nghiệm (experimental) của cô ấy, được đặc trưng bởi sự trừu tượng (abstraction), sự phân mảnh (fragmentation) và sự chuyển động (movement). Mặc dù được xuất bản rộng rãi trên tạp chí kiến trúc Architectural Journals (AJ), tuy nhiên những tham vọng ban đầu này đã không bao giờ được thừa nhận.

Một trong số chúng bao gồm một dự án cho The Peak - một trung tâm giải trí (leisure center) ở Hong Kong, một tòa nhà chọc trời nằm ngang (horizontal skyscaper) được hình thành bởi các lớp khác nhau của các tấm giống như mảnh vỡ, dường như lơ lửng ở một cạnh sườn đồi. Mặc dù vẫn chưa hoàn thành nhưng dự án đã đại diện cho một bước đột phá đáng kể (significant breakthough) trong sự nghiệp của Hadid, mang lại cho cô ấy sự công nhận quốc tế.

Bên cạnh ngôn ngữ thiết kế ảnh hưởng từ Malevich và Tatlin, còn có một yếu tố mạnh mẽ trong thư pháp Hồi giáo (Islamic calligraphy) mà Zaha Hadid đã gặp trong thời thơ ấu của cô ấy ở Iraq. Thông qua môn thư pháp tự do mà cô ấy đã khám phá, ý tưởng về sự không trọng lượng (weightlessness) và tính linh hoạt (fluidity) mà sau này ảnh hưởng đến những hình dạng (shape) công trình của cô ấy thông qua những hình thức có đường cong đậm (bold curves) và hoa văn Ả rập (flowing Arabesque).

Mặc dù phong cách kiến trúc riêng Zaha Hadid Architects (ZHA) đã được tạo ra từ năm 1980, nhưng mãi cho đến năm 1993, dự án đầu tiên của Hadid mới được hiện thực hóa, đó là trạm cứu hỏa Vitra ở Vilam Rhine, Đức.

Cuối cùng thế giới cũng có thể nhìn thấy trí tưởng tượng của cô ấy trở nên sống động trong một cấu trúc bằng gạch và vữa (brick and mortar), du khách có thể nhìn thấy sự chồng chất (superposition) của những mặt phẳng hình học có cạnh sắc bén (razor-sharp), dòng chảy động phân mảnh (fragmentation dynamic stream) của sự di chuyển và phối cảnh đa góc nhìn (multi-viewpoint perspective).

Sau này các công trình của cô ấy đã trở nên có hình dạng chất lỏng tròn trịa và mang tính điêu khắc (curvaceous fluid and sculptural) hơn, nhưng các nguyên tắc cơ bản của phong cách thể hiện (the style Expressed) trong Trạm lọc nước (the Vitrifier station) vẫn cho thấy cô ấy vẫn tiếp tục bóp méo (distort) hình thức không gian và phối cảnh, chơi với sự phân mảnh và đan xen các hình thức (inter-penetrating forms), khám phá sự năng động và chuyển động (explore dynamism and movement) trong kiến trúc, trao quyền tự do cho sự sáng tạo của cô ấy.

Với Hadid luôn luôn có sự đổi mới (innovation) và vượt ra khỏi ranh giới (pushing boundaries). Trong một lần phỏng vấn trước đây, Zaha nói rằng: Tôi gần như tin rằng có một thứ gần như không trọng lực (zero gravity), bây giờ tôi có thể tin rằng các tòa nhà có thể nổi được (can float). Thời đại kỹ thuật số cho phép cô ấy tạo ra các thiết kế có thể nổi, trượt và di chuyển.

Hadid là một trong những người sớm chấp nhận quá trình thiết kế 3D  được số hóa hoàn toàn, điều đó đã giúp cô ấy củng cố thêm những thực nghiệm của mình, xoay quanh tính năng động (dynamism) và tính lưu động (fluidity).

Hadid đã phải đối mặt với nhiều chỉ trích trong sự nghiệp của cô ấy đặc biệt là vì cô ấy thiếu quan tâm đến tối ưu hóa không gian (optimizing space) và chủ nghĩa công năng (functionalism). Bất kể sự từ chối mang đến hạn chế trong sáng tạo của mình, cô ấy tiếp tục tạo ra những tòa nhà lộng lẫy (extravagant buildings) và mở rộng hoàn toàn các khả năng của kiến trúc.

Tác phẩm cuối cùng của cô ấy trước khi qua đời vào năm 2016 là The Porthouse ở Antwerp, Belgium, sự sáng tạo táo bạo mạnh mẽ (daring intensely creative) và lớn hơn cuộc sống (larger than life).

Zaha Hadid đã phát triển những hình dạng trong kiến trúc mà không ai nghĩ rằng có thể làm được. Thông qua những công trình kiến trúc phi thường, cô ấy đã mở rộng tầm nhìn (broadened the horizons) của những gì có thể trong kiến trúc và truyền cảm hứng cho tư duy và cách xử lý kiến trúc mới (inspired new architectural thinking and process).

Mặc dù đã qua đời, nhưng tầm nhìn của Zaha Hadid vẫn sống mãi thông qua công ty Zaha Hadid Architects, đảm bảo rằng các thế hệ tương lai có thể thưởng thức tầm nhìn nghệ thuật của cô ấy trong nhiều năm về sau.

KTS Lê Minh Hưng tổng hợp & dịch