Tiến sĩ – KTS. Ngô Viết Nam Sơn: Phía sau sự hỗn độn là những tiềm năng

Tiến sĩ, kiến trúc sư (KTS) Ngô Viết Nam Sơn hiện là một chuyên gia về kiến trúc và quy hoạch đồng thời cũng là giảng viên đại học tại Bắc Mỹ. Anh là con của cố KTS tài danh Ngô Viết Thụ, người thiết kế những công trình nổi tiếng như Dinh Thống Nhất (TP.HCM) và Viện nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt… Chúng tôi có cuộc trò chuyện đầy lý thú với anh, qua đó anh đã đưa ra những nhận định thẳng thắn và sâu sắc về vấn đề triển vọng tương lai của KTS trẻ và nền kiến trúc nước nhà. 

(KTS Ngô Viết Nam Sơn thuyết trình tại một hội nghị quốc tế với sự chủ tọa danh dự của Thủ tướng Singapore)

Hiện nay ở nước ta có rất nhiều sinh viên đến với ngành kiến trúc bởi "vẻ bề ngoài hào nhoáng", có thể dễ kiếm ra tiền, nhưng thực tế khi ra trường nhiều KTS trẻ lại làm những công việc không đụng đến thiết kế kiến trúc như kế toán, thư ký, vẽ sao chép... Anh nghĩ gì về hiện trạng này?

- Không nói đến các bạn trẻ chọn lầm nghề khi đến với kiến trúc (kiến trúc không phải là một nghề để làm giàu), tôi xin phép có một lời khuyên đến những người vì hoàn cảnh nào đó, chưa được làm công việc của một KTS thật sự sau khi tốt nghiệp đó là "dục tốc bất đạt". Không như nhiều ngành khác, hầu hết những KTS lớn trên thế giới mà tôi biết đều chỉ ở sau lứa tuổi 40 mới có thể đạt đến trình độ lão luyện trong ngành nghề. Trong 10 năm đầu tiên sau khi có văn bằng cử nhân kiến trúc, các bạn trẻ nên đặt vấn đề kiếm tiền là thứ yếu, so với tầm quan trọng của việc tìm cơ hội thực tập học hỏi với các KTS lão thành. Ngay cả nếu vì nhu cầu sinh kế phải làm nghề khác, các bạn nên giữ vững "tinh thần kiến trúc" trong công việc đang làm, đó là luôn cố gắng hoàn thiện các công việc với tiêu chuẩn cao nhất về hiệu quả sử dụng, kinh tế, chất lượng, nhất là có thẩm mỹ và bản sắc độc đáo. Thói quen đó sẽ giúp các bạn thành công, cho dù sau này có trở lại với nghề kiến trúc hay không.

Nhiều nhà chuyên môn nhận xét kiến trúc Việt Nam hiện nay "mất trật tự và thiếu bản sắc". Anh nghĩ gì về nhận xét ấy và có lời khuyên nào với anh em KTS trẻ trước nền kiến trúc nước nhà?

- Vấn đề mất trật tự và thiếu bản sắc trong kiến trúc và quy hoạch thật ra không mới. Tuy nhiên, trái lại với cách nhìn khá bi quan của một vài chuyên gia nước ngoài và trong nước, tôi cảm thấy lạc quan và có lòng tin mạnh mẽ vào một ngày mai của nền kiến trúc Việt Nam, bởi vì ẩn giấu sau sự phát triển hỗn độn và các bế tắc tạm thời của kiến trúc đô thị hiện nay là dấu hiệu của những tiềm năng to lớn đang chờ chúng ta khai phá:

(1) Đằng sau mỗi cái "tôi" của những căn phố mới nhấp nhô vô trật tự và đủ thứ kiểu Tây, Tàu, Nhật, và Ta là những bằng chứng cho khát vọng sáng tạo và vươn lên của người dân Việt, nhưng chỉ đáng tiếc là họ chưa có tinh thần đoàn kết vì cái đẹp chung và được sự hướng dẫn đúng lúc đúng chỗ của nhà chuyên môn.

(2) Đằng sau những vụ "xé rào" và vi phạm luật lệ xây dựng là những bức xúc về nhu cầu phát triển và cải thiện đời sống của người dân trong một nền kinh tế năng động tăng trưởng không ngừng, trong đó chính quyền và cả những nhà quy hoạch kiến trúc chưa nhìn thấy trước được mọi tình huống xảy ra để có sẵn các phương án giải quyết cho người dân trước khi ban hành luật.

Trung tâm huấn luyện phi công tại Orlando, hoàn tất năm 2005

KTS Ngô Viết Nam Sơn tham gia các dự án đã và đang được thi công như Phố Đông Thượng Hải (được giải thưởng danh dự của Viện kiến trúc Hoa Kỳ), Đô thị mới Filinvest và Nhà ga sân bay quốc tế Aquino tại Philippines, Cao ốc đa chức năng Almaden tại San Jose (Mỹ), Cao ốc Công ty HDB tại Singapore, Trung tâm huấn luyện phi công tại Orlando (Mỹ), Tổng mặt bằng quy hoạch phát triển mở rộng campus và khu dân cư lân cận của Đại học Washington tại Seattle (Mỹ).

(3) Đằng sau nỗi buồn tụt hậu của một nước chậm phát triển là sự thừa hưởng kho tàng to lớn di sản văn hóa về quy hoạch và kiến trúc chưa kịp bị quá trình đô thị hóa xóa mất, như đã từng xảy ra ở Singapore, và đồng thời, là lợi điểm của "người đi sau" qua việc tiếp thu các bài học kinh nghiệm đắt giá trong phát triển đô thị của các nước láng giềng, nhất là từ Trung Quốc. 

(4) Đằng sau những khó khăn tạm thời trong quá trình hội nhập với quốc tế, là các thành tựu về mặt quan hệ với các nước trong khối ASEAN và APEC, tạo tiền đề cho việc thương lượng để các KTS Việt Nam được phép hành nghề tại các nước này, qua đó dần dần nâng cao trình độ chuyên môn về thiết kế và thi công ngang vai với bè bạn quốc tế.

(5) Đằng sau những trở ngại hiện tại trong nỗ lực thực hiện đại đoàn kết giữa cộng đồng người Việt trong nước và nước ngoài, là viễn ảnh của một nước Việt Nam hùng cường, có mạng lưới cộng đồng Việt kiều vững mạnh tại tất cả các nước phát triển trên thế giới, mở ra khả năng hợp tác to lớn giữa các KTS và giới quy hoạch đô thị trong và ngoài nước trong việc sáng tạo ra những trung tâm đô thị và công trình mang đậm dấu ấn Việt Nam và kỹ thuật hiện đại.

Có 3 dự án có thể làm ngay mà tôi mong có cơ hội cùng hợp tác với những người có cùng chí hướng:

- Giáo dục - Học bổng Ngô Viết Thụ: Tìm nguồn hỗ trợ tài chính và cộng tác về tổ chức quản lý để tuyển chọn mỗi năm một nhóm chuyên viên thuộc nhiều ngành (quy hoạch, kiến trúc, kỹ thuật, kinh tế, xã hội và quản lý) cùng đi làm việc trong 3 tháng hè tại một nước APEC với sự hướng dẫn của một nhóm giáo sư hoặc chuyên gia quốc tế, để nghiên cứu một vấn đề bức xúc của đô thị, sau đó đúc kết lại trong một báo cáo về khả năng ứng dụng các bài học kinh nghiệm đó tại Việt Nam.

- Quy hoạch - Tư vấn chiến lược: Viết bài hoặc tham gia vào các nhóm tư vấn chiến lược cho các nhà lãnh đạo trung ương và địa phương trong việc vạch ra đường hướng mới cho chiến lược và chiến thuật phát triển và bảo tồn di sản đô thị tại các vùng đô thị đang phát triển mạnh.

- Kiến trúc Việt Nam và APEC: Cùng vận động để các KTS Việt Nam được quyền hành nghề tại các nước APEC, và hợp tác cùng đồng nghiệp trong việc lập ra một trường phái kiến trúc hiện đại có bản sắc riêng, gắn liền với truyền thống lịch sử và văn hóa của Việt Nam, đặc biệt là trong thiết kế các công trình với kỹ thuật tiên tiến; quy hoạch và kiến trúc một campus đại học tổng hợp quốc tế tại Việt Nam.

TS-KTS Ngô Viết Nam Sơn

Nguyễn Anh Tài